Onderzoek : waar hebben ouders meer kans op een opvangplek voor hun kinderen?

Recent heeft SEO een rapport gepubliceerd over de kinderopvang en de verdeling tussen Profit (en private equity) en Non Profit. Er wordt door politici en brancheorganisaties wel het nodige beweerd, maar vaak niet aantoonbaar door data en onderzoek.

Kinderopvang-Wijzer.nl heeft een onderzoek gedaan naar de verhoudingen met het aantal kindplaatsen in de postcode gebieden. Voor ouders is het belangrijk of er genoeg aanbod van kindplaatsen beschikbaar is. En daar zijn duidelijk verschillen in merkbaar. Onbelangrijk is daarbij of de vraag vanuit de ouders is ingegeven wegens arbeidsparticipatie of voor ondersteuning bij de ontwikkeling van de kinderen.

Conclusie aantal kindplaatsen

Als een ouder op zoek is naar kinderopvang voor haar/zijn kind(eren) heeft deze de grootste kans op een kinderopvangplaats indien de ouder woonachtig is in een gebied waar de Profit het hoogste marktaandeel heeft.

Hierbij is overigens nog geen rekening gehouden met de VE – of peuteropvangplekken. De Stichtingen hebben van oudsher het grootste aantal kindplaatsen bestemd voor VE / peuteropvang (voorheen PSZ). Dit zijn geen volledige kindplaatsen die een hele dag opvang aanbieden. Er is echter geen duidelijke registratie van het aantal van deze plekken en hoeveel dagdelen er per week gebruikt worden. In het verleden was het ook niet ongewoon dat VE plekken door gemeentes voorbehouden waren aan Non Profit organisaties (door de subsidie verhoudingen) en Profit organisaties uitgesloten of beperkt werden hierin.

Indien er gerekend zou worden met kindplaatsen die een volledige dag KDV zouden aanbieden, is het zeer waarschijnlijk, dat deze verhoudingen nog verder uit elkaar gaan lopen.

Verdeling Profit en Non Profit

Nu is het naïef om een stichting puur als Non Profit of maatschappelijk te beschouwen. Ook stichtingen kunnen vanuit winst motieven opgericht zijn, maar de winst kan afgeroomd worden door o.a. kostbare managementcontracten en hoge huisvestingskosten door inhuur onroerend goed van de UBO. Voor “maatschappelijke” kinderopvang bestaan geen meetbare maatstaven, het is een holle frase.

Voor dit onderzoek volgen we echter de verdeling dat Stichtingen, verenigingen en Coöperaties als “Non Profit” worden beschouwd. Alle andere rechtsvormen, zoals BV, VOF, CV, maatschap en eenmanszaak zijn toegewezen aan “Profit”.

Ook houders waarvan rechtsvorm “onbekend” is in het LRK worden, zover niet verder toewijsbaar door de naam, toegerekend aan “Profit”, in de meeste gevallen betreffen dit eenmanszaken.

Basisgegevens

Het onderzoek is verricht op basis van CBS gegevens van de 4 cijferige postcodes per 1 januari 2020 en gegevens uit het LRK per 17 april 2023. Er zijn gegevens van 4.068 verschillende postcodes, waarvan er 3.034 waarnemingen zijn waarbij er zowel inwonersgegevens en ook kindplaatsen gevestigd zijn in dat postcode gebied.  Deze dataset bevat 16.882.000 inwoners terwijl het volledige inwoneraantal per 1 januari 2020 17.407.000 bedroeg. Zo’n 500.000 inwoners zullen dus geen kinderopvang aanbod hebben in hetzelfde postcode gebied.

Marktaandeel

Voor berekening van het marktaandeel gaan we uit van het totaal aantal kindplaatsen KDV + BSO. Van de 650.452 kindplaatsen zijn er 414.203 (= 63,7 %)  in handen van Profit en 236.249 (=36,3 %)  in handen van Non-Profit.

Er is dus bij KDV kindplaatsen geen onderscheid gemaakt tussen kindplaatsen kinderdagverblijf of kindplaatsen voor peuteropvang (VE ed) groepen, ook is er geen rekening gehouden met aantal bruikbare dagdelen per week.

Verdeling gebieden

Passen we een verdeling toe op 3.034 postcode gebieden in gebieden, dan zijn er 1.842 gebieden waar Profit het hoogste marktaandeel heeft, bij 1.192 gebieden heeft Non Profit het grootste marktaandeel. In absolute getallen ontstaat het volgende beed.

Verhoudingen landelijk

Kijken we naar de onderlinge verhoudingen, dan ontstaat het onderstaande beeld. In 60,71 % van de gebieden is het marktaandeel van Profit het hoogst, tegen 39,39 % voor Non Profit.

Deze 60,71 % bij de Profit gebieden heeft dan wel 63,12 % van de inwoners, deze gebieden zijn dus dichter bevolkt. Per waarneming zijn 5.785 inwoners bij de Profit en 5.224 inwoners bij de Non Profit, landelijk ligt dit op 5.564. Bij het aantal jeugdigen is dit verschil kleiner, dit verschil is ook aannemelijk omdat het aantal huishoudens zonder kinderen bij de Profit-gebieden hoger is.

Het totaal aantal kindplaatsen in de gebieden waar Profit het hoogste marktaandeel heeft is 65,59 % van het totaal aantal kindplaatsen, te verdelen in 85,31 % kindplaatsen Profit en 14,69 % Non Profit. In gebieden waar Non Profit het hoogste marktaandeel heeft is dit 22,45 % voor Profit en 77,55 % voor Non Profit.

Verhouding jeugd en huishoudens

Wordt gekeken naar verhouding van het aantal jeugdigen ten opzichte van het totaal aantal inwoners dan bedraagt deze landelijk 15,7 %. De Non Profit heeft in de gebieden waar deze het hoogste marktaandeel heeft relatief een hoger aanbod van het aantal kinderen (15,94 %) te bedienen dan bij de Profit, waar deze 15,57 % bedraagt. Dit zie je ook terug in het aantal huishoudens (HH) met kinderen. In de Profit gebieden is deze lager dan bij de Non Profit. Alhoewel de Profit-gebieden een groter inwoneraantal heeft, heeft deze ook meer inwoners zonder kinderen.  

De verhouding tussen het % inwoners met een uitkering (niet AOW !) is bij de Profit gebieden hoger. Inwoners met een uitkering zullen in principe geen gebruik kunnen maken van kinderopvangtoeslag. Dit kan ook iets zeggen over o.a. de economische omstandigheden in de gebieden.

Kindplaatsen

Wordt er gekeken naar het aantal kindplaatsen wat er per inwoner en per jeugdige wordt aangeboden, dan zijn er duidelijke verschillen zichtbaar. In gebieden waar Profit het hoogste marktaandeel heeft wordt qua aanbod kindplaatsen een veel beter resultaat behaald. Zo is er voor 4 % van de inwoners een kindplaats en voor 25,72 % van de jeugdigen. Bij de Non Profit is dat respectievelijk 3,59 % en 22,56 %.

Conclusie per type gebied

Kinderopvang-Wijzer heeft geen onderzoek gedaan naar het type gebied en of deze te classificeren is als achterstandswijk, rijkere wijk of andere benamingen. De gemiddelde WOZ waarde in de gebieden waar Profit het hoogste aandeel heeft is wel iets hoger, circa € 282.000 tegen € 260.000 bij Non Profit en circa € 274.000 in totaal (zie ook Beperking onderop pagina). In de Profit gebieden zijn relatief wel meer huurwoningen gevestigd, terwijl in Non Profit gebieden relatief meer koopwoningen zijn. Het aantal inwoners met een uitkering is relatief ook iets hoger in de gebieden waar Profit het hoogste marktaandeel heeft.

Toelichting gebruikte data voor dit onderzoek

Basisgegevens :

• Overzicht aantal inwoners per 4 cijferige postcode per 1 januari 2020
• Overzicht locaties en kindplaatsen zoals geregistreerd bij het LRK per 17 april 2023.

De factoren waarna gekeken is per 4 cijferig postcode: 

• Aantal inwoners
• Aantal jongeren (tot 15 jaar)
• Aantal kindplaatsen per rechtspersoon (KDV + BSO)
• Aantal huishoudens met kinderen en totaal aantal huishoudens
• Aantal personen met uitkeringen (niet AOW)
• Aantal koop- en huurwoningen
• De WOZ waarde

Beperkingen:

Er wordt gebruik gemaakt van het aantal jeugdigen tot 15 jaar. Dit is een iets ruimere groep dan het aantal kinderen die doorgaans naar de kinderopvang gaat (0-13 jaar). Voor de verhoudingen en de uitkomsten zal dat geen materieel verschil opleveren.

Bij de kindplaatsen KDV is geen verschil gemaakt (of te maken) tussen aantallen volledige KDV-plekken en VE-plekken, of het aanbod van aantal dagen/dagdelen per week.

Sinds 2021 zal het aantal inwoners e.d. veranderd zijn. Echter is het onwaarschijnlijk dat de verhoudingen en het algemene beeld anders zal zijn.

In het bestand van de CBS was per gebied een gemiddelde WOZ waarde berekend. Bij berekeningen van Kinderopvang-Wijzer hebben wij een gemiddelde WOZ waarde berekend of deze gemiddeldes, aangezien wij niet beschikken over microdata. Bij gebruik van microdata zou de uitkomst kunnen verschillen. Het globale beeld zal waarschijnlijk echter niet anders zijn.

De gegegevens in dit artikel zijn voor het laatst bijgewerkt en gecontroleerd op 29 september 2023