De Tweede Kamer roept op tot versnelde handhaving van de Wet DBA in de zorg, onderwijs en kinderopvang. Er is bezorgdheid over het groeiende aantal schijnzelfstandigen in deze sectoren en de gevolgen hiervan voor deze sectoren.
Het wordt hoog tijd dat om ervoor te zorgen dat de Belastingdienst actief haar werk gaat doen en gaat handhaven op schijnzelfstandigheid in de zorg, onderwijs en kinderopvang. Barbara Kathmann (PvdA) en Lisa Westerveld (GroenLinks) hebben hiervoor een motie ingediend, die met een ruime meerderheid is aangenomen. Alleen de VVD en D66 stemden tegen, terwijl de overige grote partijen vóór waren.
De Tweede Kamer maakt zich met name zorgen over het toenemende aantal mensen dat onterecht als zzp’er werkt in deze branches. Dit leidt tot problemen, zoals extra kosten (betaald vaak met publiek geld), kwaliteitsverlies en ontevredenheid bij vast personeel dat belast wordt met ongewenste taken.
De Tweede Kamer roept nu op tot een actievere aanpak door de Belastinginspecteurs. In een aangenomen motie verzoeken GroenLinks en de PvdA om “ten minste handhavingsactiviteiten op te starten in de sectoren zorg, onderwijs en kinderopvang”.
Dezelfde kamerleden hadden ook een motie ingediend om bemiddelingsbureaus aan te pakken, deze luidde als volgt : “overwegende dat de betaalbaarheid en continuïteit van maatschappelijke en publieke sectoren onder druk staan vanwege de externe inhuur van personeel; verzoekt het kabinet om te voorkomen dat bemiddelingsbureaus in het onderwijs en de zorg personeel wegkapen en voor woekerprijzen uitlenen, en hier voor het einde van het jaar mee te beginnen”.
Overtreding Wet DBA
Veel organisaties in de zorg, onderwijs en kinderopvang maken zich momenteel schuldig aan overtreding van de Wet DBA door freelancers in te huren als leraar of pedagogisch medewerker. Momenteel staan hier nog geen sancties op omdat er dus niet wordt gehandhaafd. Een deel van de organisaties zal dit nog niet eens realiseren. Huur je als organisatie freelancers in, doe eens een test met de Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie.
Schijnzelfstandigheid
Veel ZZP’ers die actief zijn in de branches zorg, onderwijs en kinderopvang zijn geen echte zelfstandigen, maar schijnzelfstandig. Bij functies als verpleegkundige, leerkracht of pedagogisch medewerker voeren deze dezelfde werkzaamheden uit als de medewerkers die in loondienst werken, binnen de structuur van die organisatie (gezagsverhouding, regels, systemen), met middelen van die organisatie.
Alleen onttrekken deze freelancers zich vaak aan de taken die ze niet willen doen of niet meer kunnen doen. Een freelancer kan niet een “vast gezicht” zijn in de kinderopvang, want een freelancer wil vrijheid hebben en tijdelijk zijn.
Buiten dat deze freelancers schijnzelfstandig zijn, zijn deze in veel gevallen ook geen ondernemer voor de inkomstenbelasting, ook al doen velen zich wel zo voor. Dat betekend dat velen onterecht ondernemersvoordelen als zelfstandigenaftrek en startersaftrek claimen.
Aanslag op sociale zekerheidsstelsel
Het hoge aantal (schijn)zelfstandigen is ook een aanslag op het sociale zekerheidsstelsel. Alhoewel ZZP’ers vaak claimen dat de hogere tarieven ook bedoeld zijn om o.a. pensioenpremies en arbeidsongeschiktheidsverzekeringen te betalen, is de praktijk dat maar een zeer klein gedeelte iets regelt voor het pensioen (onderzoek DNB). Ook de lagere belastingafdracht (mogelijk vaak ook nog onterecht) zorgt voor verdere aftakeling van het sociale zekerheidsstelsel.
Een ruime meerdere is ook van mening dat de Belastingdienst verantwoordelijk is voor juiste belastingheffing bij alle belastingplichtigen. Deze dient dus strikt te controleren op naleving van de voorwaarden als IB-ondernemer, ook bij freelancers.
Graaien
De zzp’ers en de bemiddelingsbureaus worden steeds vaker gezien als graaiers. Recent heeft het voortgezet onderwijs in Noord-Brabant besloten geen uitzendkrachten meer in te huren omdat deze bureau’s medewerkers in loondienst proberen weg te kapen om deze vervolgens in te laten huren tegen fors hogere bedragen. Bemiddelingsbureaus proberen medewerkers uit loondienst aan te trekken met uitzicht op hoge inkomsten en vrijheid, zonder erbij te vertellen wat precies de risico’s zijn. Een meerderheid van respondenten is ook van mening dat freelancers in de kinderopvang (werkzaam als pedagogisch medewerkers) meestal graaiers zijn.
Personeelstekort
De bemiddelingsbureaus claimen soms dat ze het personeelstekort helpen oplossen. Realistischer is dat ze het probleem eerder vergroten voor het eigen verdienmodel. In het 3e kwartaal 2022 was er in de zorg een toename van 34.000 zelfstandigen en een afname van 13.000 medewerkers in loondienst ten opzichte van het jaar daarvoor. De kosten die organisaties maken voor deze zelfstandigen liggen fors hoger dan voor medewerkers in loondienst.
De gegegevens in dit artikel zijn voor het laatst bijgewerkt en gecontroleerd op 2 juli 2023
